Dijital Delil Analiz, dijital delillerin toplanmasından sonra gerçekleştirilen, bu delillerin suçla olan bağlantısının anlaşılması ve kanıt olarak kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi sürecidir. Bu analiz, bilgisayar adli tıbbı (forensic) uzmanları tarafından yapılır ve son derece dikkatli ve sistematik bir yaklaşım gerektirir. Dijital delillerin analiz edilmesi, sadece suçu ortaya koymakla kalmaz, aynı zamanda suçluya dair delil bulma sürecinde kritik bir rol oynar. Bu süreçte uygulanan teknikler, dijital delillerin doğru şekilde yorumlanmasını sağlar ve hukuki geçerliliği olan sonuçlar elde edilmesine olanak tanır.

Dijital Delil Analiz Süreci

  1. Veri Kopyalama ve Orijinal Verilerin Korunması Dijital delil toplama işleminde, ilk adımda delillerin orijinal halleri mutlaka korunmalıdır. Suçla ilgili dijital veriler, genellikle bilgisayarlar, cep telefonları, sunucular, ağlar, taşınabilir depolama aygıtları ve bulut sistemlerinden elde edilir. Ancak bu verilerin analize alınabilmesi için, öncelikle forensik kopyalarının alınması gereklidir. Forensik kopyalama, verinin orijinal haliyle aynen kopyalanmasıdır; bu, herhangi bir değişikliğin veya veri kaybının önüne geçer.

    Kopyalama işlemi, hashing teknikleriyle yapılır, yani her dosya ve veri parçası için bir “parmak izi” oluşturulur. Bu parmak izi, dosyanın bütünlüğünü kontrol etmek için ilerleyen aşamalarda kullanılır. Kopyalama işleminden sonra orijinal veriler güvenli bir şekilde muhafaza edilmelidir. Bu sayede, orijinal verilerin korunması sağlanır ve herhangi bir şekilde manipülasyona uğramadığından emin olunur.

  2. Veri Bağlantılarının Çözülmesi Dijital deliller, genellikle karmaşık yapılar ve bağlantılar içerir. Bu nedenle, elde edilen verilerin tamamı analiz edilmeden önce, veri üzerinde bağlantı çözümleme işlemi yapılır. Bu işlem, özellikle log dosyaları, internet geçmişi, iletişim kayıtları gibi verilerin hangi tarihlerde, hangi cihazlarla ve hangi kişilerle ilişkilendirildiğini anlamak için önemlidir. Ayrıca, bu aşamada şüpheli faaliyetlerin ve dijital izlerin birleştirilmesi sağlanır. Kişinin bir cihazda yaptığı işlem ve bu işlemin başka bir cihazla bağlantısı (örneğin, telefonla yapılan aramalar ve bilgisayar üzerinden yapılan eylemler) ortaya çıkarılabilir.
  3. Veri Kurtarma ve Silinen Verilerin Geri Getirilmesi Dijital delil analizi sürecinde, bazen suçlular dijital izleri silmeye çalışabilir. Ancak, veri silme işlemi her zaman kalıcı olmayabilir ve birçok durumda veriler kurtarılabilir. Silinen dosyaların geri getirilmesi için özel yazılımlar ve teknikler kullanılır. Veri kurtarma, yalnızca silinen dosyaların bulunmasından ibaret değildir, aynı zamanda verilerin yer değiştirmesi veya bozulması durumunda da yapılabilir. Örneğin, önceden silinen e-posta mesajları, dosya geçmişi veya internet tarayıcısı geçmişi gibi bilgiler tekrar erişilebilir hale getirilebilir.
  4. Veri Analizi ve İçerik İncelemesi Dijital delillerin analizinin en önemli kısmı, elde edilen verinin içerik analizidir. Bu aşamada, veriler yalnızca teknik olarak incelenmekle kalmaz, aynı zamanda içerdikleri bilgi de dikkatlice incelenir. Örneğin:
    • E-posta mesajları, metin mesajları ve anlık yazışmalar: Suçlular arasındaki iletişim, suçun nasıl işlediğini, hangi planların yapıldığını ve suçun zamanlamasını gösterebilir.
    • Dosya içerikleri: Suçla ilgili belgeler, finansal veriler, kayıtlar, fotoğraflar veya videolar.
    • Veritabanı dosyaları: İşlem geçmişi, finansal kayıtlar, şirket içi dosyalar ve diğer dijital belgeler.
    • İnternet tarayıcı geçmişi: Şüphelinin hangi web sitelerinde gezindiği, hangi aramaları yaptığı ve hangi online faaliyetleri gerçekleştirdiği belirlenebilir.

    İçerik analizi, verilerin doğruluğunu ve suçla olan ilişkisini ortaya koymak için kritik bir adımdır. Bu süreçte ayrıca, dosyaların meta verileri (dosyanın oluşturulma tarihi, değişiklik geçmişi, erişim zamanları vb.) de incelenir.

  5. Veri Bütünlüğü ve Hash Değerlerinin Kontrolü Dijital delillerin güvenilirliğini sağlamak için, elde edilen her verinin hash değerleri alınır. Hashing, verilerin doğruluğunu sağlamak için kullanılan bir tekniktir ve veri üzerinde yapılan herhangi bir değişiklik, bu hash değerinde değişikliğe neden olur. Bu yüzden, her aşamada verinin bütünlüğü, orijinalliği ve kaybolmadığı garanti altına alınır. Bu, mahkemede delilin güvenilirliğini kanıtlamak için gereklidir.
  6. Raporlama ve Sunum Dijital delil analizi tamamlandığında, uzmanlar elde ettikleri sonuçları ayrıntılı bir şekilde raporlar. Bu rapor, delillerin nasıl elde edildiğini, analiz sürecini, elde edilen bulguları ve delillerin suçla olan ilişkisini açıklar. Raporun yazılmasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, teknik detayların anlaşılır bir şekilde sunulmasıdır. Çünkü dijital delil analizinin sonuçları, mahkeme gibi yasal ortamlarda kullanılacak ve kararların alınmasında etkili olacaktır.
  7. Adli Bilişim Yazılımları ve Araçları Dijital delil analizinde kullanılan birçok özel yazılım ve araç mevcuttur. Bu yazılımlar, verileri hızlı bir şekilde tarayabilir, silinen dosyaları geri getirebilir ve farklı türdeki veriler arasında bağlantılar kurabilir. Bazı yaygın kullanılan adli bilişim yazılımları şunlardır:
    • EnCase: Dijital delil toplama ve analiz için popüler bir yazılımdır.
    • FTK (Forensic Toolkit): Dijital delil analizi yapan bir diğer güçlü araçtır.
    • X1 Social Discovery: Sosyal medya verileri ve internet geçmişinin incelenmesi için kullanılır.

Dijital Delil Analizinin Zorlukları

Dijital delil analizinde karşılaşılan bazı zorluklar şunlardır:

  • Şifreleme ve Gizlilik: Verilerin şifreli olması, analiz sürecini zorlaştırabilir ve uzmanların bu verileri çözmesi gerekebilir.
  • Veri Manipülasyonu: Verilerin değiştirilmesi veya silinmesi, delil analizini karmaşık hale getirebilir.
  • Veri Hacmi: Dijital delillerin büyük miktarda veri içermesi, analiz sürecini uzatabilir.
  • Yeni Teknolojiler ve Sistemler: Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte, yeni yazılımlar ve sistemler ortaya çıkmakta; bu da adli bilişim uzmanlarının sürekli olarak güncel teknik bilgiye sahip olmasını gerektirir.

Sonuç olarak, dijital delil analizi, suçların aydınlatılmasında büyük bir rol oynar ve dikkatli, sistematik bir yaklaşım gerektirir. Bu süreç, suçların çözülmesinde önemli bir katkı sağlarken, dijital delillerin doğru şekilde değerlendirilmesi adaletin yerini bulmasına yardımcı olur.