Bilişim Sisteminden Delil Toplama, bir suçla ilgili delillerin dijital ortamda, yani bilişim sistemlerinden, elde edilmesi sürecini ifade eder. Bu süreç, dijital dünyada gerçekleşen suçları aydınlatmak ve suçluları adalete teslim etmek amacıyla büyük bir öneme sahiptir. Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte, suçların çoğu artık dijital ortamda gerçekleşmektedir. Bu durum, bilişim sistemlerinden elde edilen dijital delillerin hukuki süreçlerde önemli bir yer tutmasına yol açmıştır.

Bilişim Sisteminden Delil Toplama Süreci

Bilişim sisteminden delil toplama, dikkatli bir şekilde gerçekleştirilen bir dizi adımdan oluşur ve bu süreç, teknolojinin sunduğu olanakları adli sürece entegre etmeyi amaçlar. Bu adımlar, suçun hangi bilişim sistemlerinde işlendiği, suçlunun izlediği yollar ve suçun işleniş şekli hakkında bilgi sağlayan verileri ortaya koymayı hedefler. Dijital ortamda elde edilen her türlü bilgi, fiziksel deliller gibi mahkemede delil olarak kullanılabilir, ancak bunun için elde edilen bilgilerin doğru ve güvenilir olması gereklidir.

1. Delil Toplama Başlangıcı ve Olay Yeri İncelemesi

Bilişim sistemlerinden delil toplama süreci, ilk adımda suçun işlendiği bilgisayar, telefon, sunucu veya ağ cihazının tespit edilmesiyle başlar. Olay yerinde dijital cihazların bulunduğu ortamın ve ortamın durumu dikkatlice değerlendirilir. Dijital delil toplama işlemi, bilgisayar adli tıbbı (forensic) uzmanları tarafından yapılır ve her adım, delilin güvenilirliğini sağlamak amacıyla özenle planlanır.

Olay yerine ulaşan uzmanlar, öncelikle cihazların kapatılmasını engelleyecek önlemleri alır ve cihazların açılmadan, müdahale edilmeden uygun koşullarda korunmasını sağlar. Bu aşama, herhangi bir veri kaybını veya manipülasyonu önlemek için son derece önemlidir.

2. Veri Kopyalama ve Orijinal Verilerin Korunması

Delil toplama işlemi sırasında, elde edilen dijital verilerin asıl halleri koruma altına alınmalıdır. Bu amaçla, forensik kopyalama yapılır. Forensik kopyalama, dijital verilerin tam olarak kopyalanması anlamına gelir; böylece, orijinal verilerin üzerinde herhangi bir işlem yapılmadan, verilerin aynısı elde edilir. Bu kopyalar, delil olarak kullanılacak ve orijinal veriler her zaman muhafaza edilecektir. Veri kopyalarken kullanılan yazılımlar ve donanımlar, hashing tekniğiyle dosya bütünlüğünü kontrol eder.

Veri kopyalama sırasında elde edilen kopyalar, bilgisayar sisteminin her bir dosyasının “parmak izi”ni oluşturacak şekilde işaretlenir. Bu sayede, elde edilen verinin orijinalliği ve bütünlüğü her zaman doğrulanabilir. Delil toplama sırasında kullanılan her araç ve yazılımın güvenilir olması gerekmektedir.

3. Verilerin Kurtarılması ve Analiz Edilmesi

Dijital deliller, her zaman silinmiş veya bozulmuş olmayabilir. Bazen suçlular, dijital delilleri gizlemek amacıyla verileri silmeye veya bozmaya çalışabilir. Ancak, çoğu durumda, veriler silinse bile, tamamen kaybolmazlar. Veri kurtarma teknikleri ile, silinen dosyalar geri getirilebilir. Bu işlemler, dijital ortamda suçların ortaya çıkarılmasında kritik rol oynar.

Elde edilen verilerin analiz edilmesi, suçla olan bağlantılarının belirlenmesinde büyük öneme sahiptir. Analiz sırasında, dijital delillerin içeriği, hangi verilerin hangi tarihlerde oluşturulduğu, değiştirildiği ve silindiği gibi bilgiler ortaya konur. Ayrıca, internet geçmişi, sosyal medya hesapları, e-posta yazışmaları, dosya içerikleri, şifreli dosyalar gibi unsurlar, suçlunun izlediği yolları ve suçun işlenme şeklini açıklayabilir.

4. Veri Bütünlüğü ve Güvenlik

Dijital delillerin güvenliği, en önemli aşamalardan biridir. Verinin bütünlüğü, kaybolması veya değişmesi gibi sorunların önüne geçilmesi için sürekli olarak kontrol edilmelidir. Bu nedenle, hash değerleri alarak her dosyanın bütünlüğü korunur ve herhangi bir değişiklik olup olmadığı tespit edilebilir. Bu işlem, dijital delilin güvenilirliğini sağlamak ve mahkemede geçerli kabul edilmesini sağlamak için gereklidir.

5. Dijital İzlerin Takibi ve İletişim Analizi

Dijital delil toplama sadece bilgisayar ve telefonlardaki dosyalarla sınırlı kalmaz. Suçla ilgili tüm dijital izler, internet bağlantıları ve sosyal medya kullanımı da analiz edilir. Suçlunun internet tarayıcı geçmişi, e-posta yazışmaları, mesajlaşmalar, telefon görüşmeleri ve sosyal medya hesapları gibi dijital izler, suçun nasıl işlendiğini ortaya koyabilir. Ayrıca, ağ üzerindeki hareketler ve bağlantılar da suçluya dair önemli ipuçları sunabilir.

İnternet protokollerinin (IP adresleri, bağlantı kayıtları vb.) izlenmesi, suçlunun fiziksel yerini tespit etmek ve suçla olan ilişkisini anlamak için kullanılabilir. Örneğin, bir suçlu bir bilgisayar üzerinden başka bir cihazla iletişim kurarak suç işliyorsa, bu bağlantıların incelenmesi, suçlunun kimliğini açığa çıkarabilir.

6. Raporlama ve Adli Süreç

Delil toplama ve analiz süreçlerinin sonunda, uzmanlar tüm bulguları detaylı bir rapor haline getirir. Bu rapor, dijital delillerin nasıl toplandığını, hangi yöntemlerin kullanıldığını, hangi verilerin elde edildiğini ve bu verilerin suçla nasıl ilişkilendirildiğini açıkça belirtir. Ayrıca, elde edilen delillerin kanıt olarak kullanılabilirliği de vurgulanır. Bu rapor, mahkeme tarafından incelenir ve delil olarak kabul edilip edilmeyeceği kararlaştırılır.

7. Yasal ve Etik Kurallar

Bilişim sistemlerinden delil toplama işlemi, yasal sınırlar ve etik kurallar çerçevesinde yapılmalıdır. Dijital delil toplama sürecinde, hukukun ve bireylerin gizliliğinin ihlali gibi sorunlarla karşılaşılmaması için dikkatli bir yaklaşım sergilenmelidir. Bu nedenle, delil toplama sırasında, yasal izinler ve mahkeme kararları alınmalıdır. Aksi takdirde, toplanan delillerin geçerliliği sorgulanabilir.

Sonuç

Bilişim sistemlerinden delil toplama, dijital suçların çözülmesinde kritik bir rol oynar. Suçlular, dijital izleri bırakırken genellikle bunu fark etmezler, ancak uzmanlar bu izleri dikkatlice takip ederek suçluyu ortaya çıkarabilirler. Bu süreç, sadece teknolojiyi değil, aynı zamanda hukukun doğru bir şekilde uygulanmasını da gerektirir. Dijital delil toplama işlemi, adaletin yerini bulmasına yardımcı olurken, hukukun dijital dünyanın hızla değişen dinamiklerine uyum sağlamasını da sağlar.