Günümüz ekonomik koşullarında, özellikle büyük şehirlerde kiralar, hem kiracılar hem de ev sahipleri için önemli bir sorun kaynağı haline gelmiştir. Kiralar yıllık olarak artış gösterdiği gibi, bu artışların yüksek oranda olması, kiracılar için büyük bir mali yük oluşturabilmektedir. Fahiş kira artışı, kiracının sözleşme süresi dolduğunda veya kira bedelinin belirli bir oranda arttırılması gerektiğinde, ev sahiplerinin, kira bedelinde yapmayı planladıkları yüksek artışlarla ortaya çıkar. Fahiş kira artışı, ekonomik dengeleri bozan ve kiracının ekonomik gücünü zorlayan bir durumdur. Türkiye’de de bu sorun oldukça yaygındır ve kiracılar ile ev sahipleri arasındaki en büyük anlaşmazlıklardan birisini oluşturmaktadır. Bu makalede, fahiş kira artışına ilişkin hukuki düzenlemeler, kiracının hakları ve çözüm yolları ele alınacaktır.
1. Fahiş Kira Artışı Nedir?
Fahiş kira artışı, sözleşme veya yasa gereği yapılması gereken kira artışının, piyasa şartlarına ve ekonomik verilere göre aşırı şekilde yüksek oranda olması durumudur. Türk Hukuku’na göre, kiracının korunması gereken bir taraf olduğu düşünülerek, kira artışı belirli bir oranın üzerine çıkmamalıdır. Fahiş artışlar, kiracı için yaşanabilir bir ortam sağlamak yerine, onları ekonomik olarak zor duruma sokabilir. Bu, hem kiracıların hem de toplumun genel refahını olumsuz etkileyebilir.
2. Fahiş Kira Artışı ile İlgili Hukuki Düzenlemeler
Türkiye’de, fahiş kira artışları, Türk Borçlar Kanunu ve 6570 Sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun çerçevesinde düzenlenmektedir. Ayrıca, her yıl belirli bir dönemde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan enflasyon oranı da kira artışını etkileyen bir parametre olarak kabul edilmektedir.
2.1. Türk Borçlar Kanunu’na Göre Kira Artışı
Türk Borçlar Kanunu’nun 344. maddesi, kiracının korunmasına yönelik düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemelere göre, kira artışlarının belirli bir oranda yapılması gerekmektedir. Kirada yapılacak artışlar, kiracının ekonomik durumunu göz önünde bulunduracak şekilde sınırlı olmalıdır. Bu, kiracının korunması amacıyla yapılmış bir düzenlemedir.
Kira artışı için belirli sınırlar vardır. Örneğin, taraflar arasında yapılan sözleşmede kira artış oranı serbest bırakılmış olsa bile, artışların aşırı yüksek olması, Türk Borçlar Kanunu’na göre “adil olmayan” bir durum yaratabilir. Bu nedenle, fahiş kira artışı, kiracı için sözleşmeyi feshetme hakkı doğurabilir.
2.2. Türk Borçlar Kanunu ve Kira Artışı Oranı
Türk Borçlar Kanunu’nun 344. maddesinde belirtilen kira artışı oranı, yıllık olarak yapılacak artışın, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranına göre belirlenmesini öngörür. Yani, kiracının ödeyeceği kira, yıllık enflasyon oranına göre artar. Ancak, her yıl bu oran, ekonomik koşullara bağlı olarak değişebilir.
2.3. Fahiş Kira Artışına Karşı Koruma
Fahiş kira artışları, genellikle Türkiye’deki yüksek enflasyon ve ekonomik dalgalanmalardan kaynaklanmaktadır. Bu noktada, kiracıyı korumak amacıyla bazı yasal düzenlemeler getirilmiştir. 2020 yılında yapılan bir düzenleme ile, kira artış oranlarının TÜFE oranı ile sınırlı olması gerektiği belirtilmiş ve kira artışları, daha önceki yıllara göre yüksek oranda yapılması engellenmiştir. Bu düzenlemeyle, kiracının hakları güvence altına alınmıştır.
2021 yılından itibaren, kiracıların korunmasına yönelik olarak kira artışlarında en fazla yüzde 25 oranına kadar artış yapılabileceği belirtilmiştir. Bu, fahiş kira artışlarının önlenmesine yönelik önemli bir adım olmuştur. Bu düzenleme, özellikle büyük şehirlerdeki kiracılar için büyük bir rahatlama sağlamıştır.
3. Fahiş Kira Artışının Sonuçları
Fahiş kira artışlarının, hem kiracıyı hem de toplum genelini nasıl etkilediği birkaç açıdan ele alınabilir:
3.1. Kiracı Üzerindeki Ekonomik Etkiler
Fahiş kira artışı, kiracıların yaşam koşullarını doğrudan etkiler. Özellikle dar gelirli kesimdeki kiracılar, yüksek kira artışları karşısında barınma sorunları yaşayabilir. Bu durum, sosyal adaletsizliği artırabilir, kiracıların zor duruma düşmesine ve psikolojik stres yaşamalarına neden olabilir. Ayrıca, artan kira bedelleri, kiracıların ev değiştirmelerini zorlaştırabilir ve bu durum, kiracının ekonomik durumunu daha da kötüleştirebilir.
3.2. Ev Sahiplerinin Sorumluluğu
Ev sahipleri, kira artışlarını yaparken, hem hukuki sınırları göz önünde bulundurmalı hem de kiracının ekonomik durumunu dikkate almalıdır. Fahiş kira artışı yapmak, yalnızca kiracıyı mağdur etmekle kalmaz, aynı zamanda kiracı ile ev sahibi arasında hukuki ihtilaflara yol açabilir. Böyle bir durumda, kiracı, artışı kabul etmeyip, yasal haklarını kullanarak ev sahibine karşı dava açabilir.
4. Fahiş Kira Artışına Karşı Alınacak Önlemler
Kiracıyı ve ev sahiplerini koruyan çeşitli yasal düzenlemelere ek olarak, fahiş kira artışlarının önlenmesi için bazı önlemler alınabilir:
4.1. Yasal Düzenlemeler
Yasal düzenlemeler, kiracıyı aşırı kira artışlarına karşı koruyacak şekilde yapılmalıdır. Fahiş kira artışlarını önlemek için, artış oranlarının sabitlenmesi ve düzenli olarak enflasyon oranlarına uygun şekilde belirlenmesi sağlanabilir.
4.2. Tüketici Hakları ve Kamu Denetimi
Tüketici hakları kapsamında, kiracılar, fahiş kira artışına karşı korunmalıdır. Kamu denetimi, ev sahiplerinin kira artışlarını yasal sınırlar içinde tutmalarını sağlamak için önemli bir rol oynar. Belediyeler ve diğer kamu kurumları, fahiş kira artışları konusunda denetim yaparak, bu sorunun önüne geçebilir.
Fahiş kira artışı, günümüzde hem kiracılar hem de ev sahipleri için önemli bir sorun teşkil etmektedir. Kiracıların korunması amacıyla Türk Hukuku’nda çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak, yine de kira artışı oranlarının aşırı yüksek olmaması ve hukuki sınırlar içinde kalması önemlidir. Kiracılar, haklarını bilerek fahiş kira artışlarına karşı yasal yollara başvurmalı, ev sahipleri ise yasal düzenlemelere uygun hareket etmelidir. Hem kiracıların hem de ev sahiplerinin adil bir kira artışı yapılması konusunda dikkatli olmaları, uzun vadede hukuki sorunların ve toplumsal huzursuzlukların önlenmesine yardımcı olacaktır.