Kira hukuku, kiracılık ilişkilerinin düzenlendiği ve tarafların haklarının korunduğu bir hukuk dalıdır. Kiracı, kiralayanla yaptığı kira sözleşmesi çerçevesinde, kiralanan taşınmazı belirli bir süre boyunca kullanma hakkına sahip olur. Bu ilişki, Türk Borçlar Kanunu (TBK) gibi yasal düzenlemelerle çerçevelenmiş olup, kiracıların hakları da bu çerçevede korunmaktadır. Kiracı hakları, kiracının hem kiralanan malı kullanma hem de kiralayan karşısında sahip olduğu hakların bütünüdür. Kiracı, yalnızca bir malı kullanma hakkına sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda sözleşme süresince bazı yasal güvencelere ve haklara da sahiptir. Bu makalede, kira hukukuna ilişkin kiracı hakları ele alınacaktır.
1. Kiracının Kullanım Hakkı
Kiracının en temel hakkı, kiralanan malı kullanma hakkıdır. Kiracılık ilişkisi, kiracının kiralanan taşınmazı sözleşmeye uygun olarak kullanma hakkı tanıyan bir yapıdır. Kiracı, malın kullanımını, sözleşmeye ve taşınmazın amacına uygun bir şekilde gerçekleştirmelidir. Kiracının bu hakkı, taşınmazın konforlu bir şekilde kullanımını da içerir. Kiralayan, kiracının kullanım hakkına müdahale edemez.
- Taşınmazın İyi Şartlarda Olması: Kiracı, kiralanan taşınmazı sözleşme şartlarına uygun olarak kullanma hakkına sahip olmakla birlikte, kiralayanın taşınmazın bakım ve onarımını yapma yükümlülüğü vardır. Kiralanan malda yaşanan bir bozulma veya arıza, kiralayan tarafından onarılmalıdır. Kiracı, bu tür durumlarda kiralayana başvurabilir.
- İzinsiz Değişiklik Yapmama: Kiracı, kiralanan mal üzerinde izinsiz değişiklikler yapamaz. Taşınmazda kalıcı değişiklikler veya yapısal değişiklikler yalnızca kiralayanın izniyle yapılabilir.
2. Kiracının Ödeme Yükümlülüğü ve Kira Bedeli
Kiracı, kira sözleşmesine taraf olarak, kira bedelini zamanında ve sözleşmeye uygun olarak ödeme yükümlülüğüne sahiptir. Kira bedelinin belirlenmesi ve ödenmesi, kiracının sorumluluğundadır. Ancak kiracının bu yükümlülüğü, bazı haklarla korunmaktadır.
- Kira Bedelinin Değiştirilmesi: Kira bedeli, sözleşme süresi içinde belirli durumlar altında artırılabilir. Ancak kiracı, kira bedelinin artışı konusunda yasal düzenlemelere dayanarak itiraz edebilir. Kira bedeli, piyasa koşullarına uygun olmak zorundadır ve eğer sözleşmede kira bedelinin artırılmasına dair bir hüküm varsa, artış belirli oranlarla yapılabilir.
- Kira Bedelinin Ödenmemesi Durumu: Kiracı, kira bedelini ödemekte zorlanıyorsa, belirli koşullarda ödeme kolaylıkları talep edebilir. Ayrıca, kiracı, ödeme şartlarını yerine getiremezse, kiralayan yalnızca yasal yollarla kira bedelini talep edebilir. Bu tür durumlarda, kiracı, mahkemeye başvurarak ödeme ertelemesi veya indirim talep edebilir.
3. Kiracının Tahliye Edilme Hakkı
Kiracı, kira sözleşmesinin süresi bitmeden tahliye edilmemelidir. Kiracı, sözleşme süresi dolmuş olsa dahi, belirli şartlar altında kiralanan taşınmazı kullanma hakkını devam ettirebilir.
- Tahliye İçin Yasal Şartlar: Kiralayan, kiracıyı yalnızca geçerli yasal sebeplerle tahliye edebilir. Kiracının sözleşmeye aykırı davranışları, kira bedelini ödememesi veya kiralanan malı kötüye kullanması gibi durumlar, kiralayanın tahliye talep etmesine neden olabilir. Ancak kiracı, geçerli bir neden olmadan tahliye edilemez.
- Tahliye İçin Uygulanan Süreler: Kiracının tahliyesi için belirli yasal sürelerin geçirilmesi gereklidir. Kiracı, taşınmazın boşaltılması için genellikle birkaç hafta süre verilir. Bu süre zarfında kiracı, taşınmazı tahliye etme fırsatına sahiptir.
4. Kiracının Evdeki Eşyalarını Koruma Hakkı
Kiracı, taşınmazı tahliye etmeden önce kendi eşyalarını koruma hakkına sahiptir. Kiracı, taşınmazda kendi kişisel eşyalarını depolamakta özgürdür ve kiralayan bu eşyalara zarar veremez.
- Eşyaların Geri Alınması: Kiracı, taşınmazı tahliye etmeden önce, kendi eşyalarını alabilir ve taşınmazda yalnızca kiralanan malı bırakabilir. Kiralayan, kiracının eşyalarına zarar veremez veya müdahale edemez. Eğer kiracı, taşınmazda uzun süre kalmışsa ve eşyalarını taşımak konusunda zorlanıyorsa, kiralayan belirli kolaylıklar sağlayabilir.
5. Kiracının Güvenliğini Sağlama Hakkı
Kiracının güvenliğini sağlamak, kiralayanın yükümlülüğüdür. Kiralayan, taşınmazın güvenliğini sağlamalı, özellikle taşınmazın yapısal durumuna dikkat etmelidir. Kiracının sağlığı ve güvenliği, kiralayanın sorumluluğundadır. Kiracı, taşınmazın güvenlik açıkları, elektrik tesisatı veya benzeri riskler hakkında kiralayana bildirimde bulunabilir.
6. Kiracının İhtar Gönderme Hakkı
Kiracı, kiralayana belirli durumlarda ihtar gönderebilir. Eğer kiralayan, taşınmazla ilgili sözleşmeye aykırı bir davranışta bulunuyorsa (örneğin, taşınmazın bakımını yapmıyorsa veya kira bedelini arttırma yetkisini aşarsa), kiracı bu durumu düzeltmesi için kiralayana yazılı olarak bildirebilir.
- İhtar Gönderme: Kiracı, kiralayana ihtar göndererek, belirli bir davranışın düzeltilmesi için süre tanıyabilir. Kiralayan, belirtilen süre zarfında düzeltme yapmazsa, kiracı hukuki yollara başvurabilir.
7. Kiracının Sözleşme Süresi Sonunda Hakları
Kira sözleşmesi sona erdiğinde, kiracının belirli hakları devam edebilir. Özellikle, kiracı tahliye sonrası taşınmazın temizlenmesi ve onarılması konusunda haklar doğurabilir. Kiracı, taşınmazın temizliği veya onarımı için belirli sürelerde taleplerde bulunabilir.
Kiracılık ilişkilerinde, kiracıların sahip olduğu haklar, sadece kiralanan taşınmazı kullanma hakkı ile sınırlı değildir. Kiracının, taşınmazı sözleşmeye uygun olarak kullanma hakkı, kira bedelinin ödenmesi, tahliye edilme şartları ve taşınmazın güvenliği gibi birçok konuda yasal güvenceleri bulunmaktadır. Kiracılar, bu haklarını kullanırken, Türk Borçlar Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde korunmakta ve sözleşmeye dayalı hakları da güvence altına alınmaktadır. Bu nedenle, kiracılar kendi haklarını ve yükümlülüklerini iyi bir şekilde öğrenmeli ve gerektiğinde hukuki yollara başvurmalıdır.